کودکان گوشه گیر ، علتها و عوامل ، ویژگیها و علایم ، درمان و معالجه
در این مقاله به بررسی مشکل و معضل گوشه گیری در کودکان می پردازیم. مشکلی که با راه حلهای بسیار آسان و ساده ای در مدت زمان نسبتا کوتاهی به ساده گی قابل حل می باشد.
کودکان گوشه گیر به طور فطری حضور در جمع را دوست دارند
هیچ یک از کودکان گوشه گیر به طور ذاتی گوشه گیری و کناره گیری از دیگران ، کناره گیری از حضور در جمع و یا گوشه گیری و کناره گیری از دوستان و همبازیان و همسالان خود را ندارد. دلیل این گفته نیز این است که انسان به طور فطری و ذاتا اجتماعی است. بنابراین انسانها ذاتا حضور در جمع را بر گوشه گیری از جمع و عدم حضور در اجتماع ترجیح می دهند. کودکان نیز از این قضیه مستثنی که نیستند هیچ حتی تمایل بیشتری به حضور در جمع دارند. آنچه که گوشه گیری در کودکان بوجود می اورد معمولا یک سری عوامل محیطی و ژنتیکی می باشد. و این عوامل موجب می شود که کودکان گوشه گیر شوند.
بعد از کشف علت گوشه گیری در کودکان باید به آنالیز رفتار کودکان گوشه گیر ، ویژگی و خصوصیات رفتاری کودکان گوشه گیر ، نحوه برخورد با کودکان گوشه گیر بپردازید و در این موارد آگاهی و دانش خود را بالا ببرید. کاری که به کمک روانشناسان کودک در شیراز میتوانید انجام دهید . در این صورت و با داشتن دانش گافی پروسه درمان و معالجه کودکان گوشه گیر به راحتی و در سریعترین زمان ممکن قابل انجام می باشد.
تعریف گوشه گیری در کودکان گوشه گیر
گوشه گیری و انزوا یکی از مهم ترین مشکلات کودکان و حتی بسیاری از بزرگسالان در جوامع کنونی است. از نظر روان شناسی و روانشناسان شیراز به حالتی که کودک دائما ترجیح می دهد فعالیت های خود را به تنهایی و بدون حضور دیگران انجام دهد گوشه گیری گفته می شود.
کودک گوشه گیر ترجیح می دهد که به تنهایی بازی کند، کم تر در جمع حضور پیدا می کند و می توان علائمی از اختلالات کم رویی و خجالتی بودن را در انان مشاده کرد چرا که این موارد کاملا با یکدیگر در ارتباط هستند. در سنین ابتدایی زندگی یعنی بین سن یک تا دو سال عمدتا والدین شخصیت کودک را شکل می هند اما از این سن به بعد کودک است که در تعامل با دیگران و بازی با هم سن و سالان خود موارد زیادی را یاد گرفته و می آموزد.
مهمترین علت گوشه گیری در کودکان گوشه گیر
بسیاری از عوامل گوشه گیری در کودکان گوشه گیر به خجالت و کم رویی از حضور در جمع بر میگردد. با بررسی عوامل کم رویی و خجالت به این نتیجه می رسیم که بخشی از کم رویی و خجالت به عوامل ژنتیکی بر می گردد. اما قابل حل می باشد. در نتیجه اگر بتوان مشکل کم رویی و خجالت را در کودکان حل نمود تا حد زیادی مشکل گوشه گیری کودکان به خودی خود حل خواهد شد.
چند مورد از دسته های گوناگون گوشه گیری در کودکان گوشه گیر
۱- خجالت و کم رویی : گوشه گیری در کودکان در دسته های گوناگونی قرار می گیرد. ممکن است کودک گوشه گیر در نتیجه کم رویی کودک به وجود بیاید یعنی یک کودک به دلیل کم رویی تمایلی برای برقراری ارتباط با دیگران به خصوص فرد غریبه نداشته باشد و از آن گریزان است که بسیاری از گوشه گیری های در کودکان همین دلیل و مشکل را دارند.
۲- انزوای اجتماعی به دلیل ترس و افسردگی: شدیدترین حالت در گوشه گیری کودکان انزوای اجتماعی نام دارد که در آن کودک نه تنها تمایلی برای بازی کردن و ارتباط با هم سن و سالان خود ندارد که از آن گریزان نیز هست خجالت شدید به همراه حالت هایی از ترس افسردگی می تواند دلیل اصلی به وجود آمدن انزوای اجتماعی در کودکان باشد. ابا مراجعه به روانشناسان شیراز میتوانید این علت را به راحتی پیدا کنید.
۳- تردید از حضور در جمع: حالتی دیگر از گوشه گیری مردد بودن نام دارد که کودک در این حالت به جای بازی با هم سن و سالان خود و شرکت در فعالیت در گوشه ای مانده و نظاره گر بازی خواهد بود و این حالت در کودکانی که والدینی سخت گیر و مداخله گر دارند بیش از دیگران اتفاق خواهد افتاد.
دلایل درونی و ژنتیکی گوشه گیری در کودکان گوشه گیر
اگر بخواهیم دلایل به وجود آمدن کودک گوشه گیر را در خود او جست و جو کنیم باید گفت دلایل درونی به چند دسته تقسیم خواهند شد.
۱- عوامل ژنتیکی و ارثی: این عامل در کنار نحوه ارتباط و تعامل کودک با پدر و مادرش می تواند تاثیر مهمی در اجتماعی شدن او بر جای بگذارد.
۲- افسردگی : دلیل درونی دیگر برای بروز اختلال گوشه گیری در کودکان می تواند افسردگی باشد که البته این مسله دو طرفه بوده یعنی خود اختلال گوشه گیری نیز می تواند سبب تشدید و به وجود آمدن اختلال افسردگی در کودکان باشد.
۳- کمبود توجه و محبت : کمبود توجه و بیش فعالی نیز یکی دیگر از دلایل به وجو امدن اختلال گوشه گیری و انزوا در کودکان است چرا که ارتباطات اجتماعی در این دسته از کودکان می تواند به شدت دچار اختلال گردد.
در هر صورت دلیل به وجود امدن کودک گوشه گیر هر کدام از موارد گفته شده هم که باشد نیاز است تا والدین رفتارها و نکته هایی خاص را در برخورد با این گونه کودکان مدنظر قرار داده و با این کارها از تشدید عارضه و اختلال جلوگیری کرده و حتی آن را به مرور زمان در کودک از بین ببرند.
نکات مشاوره ای و بهبود مشکل گوشه گیری در کودکان گوشه گیر در موارد فوق که توسط روانشناسان شیراز توصیه می شود:
۱- در کودکان بین دو تا ۵ سال نیاز است تا علت به وجود آمدن گوشه گیری مشخص شده و با اصلاحات در سبک فرزند پروری و نحوه تعامل کودک با والدین و موارد این چنینی ترس کودک از بین برده شود و با افزایش اعتماد به نفس کودک باعث افزایش تعاملات و روابط اجتماعی در او گردید.
۲- برخی از کودکان گوشه گیر در نتیجه اشتباهات تربیتی والدین به وجود می آیند مثلا حتی اگر والدین کاملا فهمیده اند که کودکشان خجالتی و گوشه گیر است نباید در حضور او این مسائل را به زبان بیاورند مثلا بگویند کودک من خجالتی است و نمی تواند با دیگر هم سن و سالن خود بازی کند چرا که این مباحث باعث تشدید گوشه گیری و خجالت او می شود.
۳- درموردی دیگر هرگز نباید کودک را به دلیل کارهایش مورد تمسخر قرار داد که این کار می تواند اعتماد به نفس او را تا درجه نابودی پیش بکشد چرا که بسیاری از حس اعتماد به نفس و عزت نفس افراد در دوران کودکی در آن ها شکل می گیرد لذا والدین باید در این موارد بسیار دقت عمل به خرج دهند.
۴- هرگز نباید کودک را با دیگر افراد مقایسه نمایید به خصوص اگر او آن فرد را کاملا بشناسد مثلا اگر به او بگویید که” نگاه کن ببین دوستت چقدر اجتماعی است و با دیگران چه خوب رفتار می کند اما تو چرا انقدر خجالتی و کم رو و ترسو هستی” این کار باعث کاهش اعتماد به نفس در کودکان و در نتیجه آن به وجود امدن یک کودک گوشه گیر می شود.
روش درمانی ۴ مرحله ای مخصوص برای درمان گوشه گیری کودکان
بنابراین برای از بین بردن مشکل گوشه گیری در کودکان در موارد این چنینی ۴ راهکار زیر را به کار ببرید. خواهید دید چه تاثیر شگفت انگیزی خواهد داشت.
اولا: باید مشکل کم رویی و خجالت کودک را حل کنید که کار بسیار آسانی است.
دوما: ترس کودک را از حضور در جمع به طور کامل و برای همیشه بریزید و از بین ببرید.
سوما: اعتماد به نفس کودک را با راهکارهای خاص بالا ببرید.
چهارما: با انجام ۳ کار بالا افسردگی کودکان گوشه گیر را بسوزانید.
ویژگی کودکان گوشه گیر
- نمی تواند با سایر همکلاسی هایش ارتباط برقرار کند
- از نظرات خود دفاع نمی کند
- هرگز مشکل آفرینی نمی کند
- کم حرفی و کمتر صحبت کردن
- خیلی زود خسته شدن
- اضطراب داشتن
- به ندرت در فعالیت های گروهی شرکت می کند
- از بزرگ ترها و گاهی گروه هم سالان خود هراس دارد
- در عقب کلاس می نشیند
- عرق می ریزد
- زود تسلیم می شود
- تنها است و اغلب اوقات ساکت می ماند
- مظلوم بودن
علت های احتمالی خجالت و کم رویی کودکان
- ترس از شکست خوردن و عدم موفقیت در موارد مختلف (درس، بازی و…)
- داشتن مشکلات بهداشتی
- ترس از والدین و معلمان
- تلقین بیش از حدّ ناتوانی
- نگرانی از انتقاد دیگران
- شرایط خاص محیط زندگی و آداب و رسوم خاص و شدید خانواده
- حمایت شدن بیش از حد
- احتمال مشکلات روانی
- کمبود توجه و نیاز به توجه
- عدم موفقیت در فعالیت های گروهی
- ترس از تنبیه شدن
- تأثیرپذیری از والدین
عوامل مؤثر در افزایش تعداد کودکان گوشه گیر
عوامل متعددی هستند که می توانند در بروز رفتار گوشه گیری در کودکان نقش داشته باشند، از جمله آنها می توان موارد زیر را نام برد:
- نداشتن اعتماد به نفس
- ناتوانی در بروز احساسات
- نداشتن احساس توانمندی
- غم و اندوه شدید و مداوم
- فقر و تنگدستی
- ضعف و نقص جسمانی
- احساس حقارت شدید
- عقب ماندگی درسی
- پذیرفته نشدن در خانه و مدرسه
- احساس ترس و ناامنی
- نابسامانی‌های خانوادگی
- جدایی والدین
- بی‌پاسخ ماندن پرسش‌های کنجکاوانه
- بی‌حوصلگی در برقراری ارتباط سالم با نوجوان
- نبود الگوی اجتماعی مطلوب در خانه
- محرومیت از محبت مادر
- حضور نداشتن پدر در خانواده
- اعتیاد والدین
- اختلال در غدد فوق کلیوی
- بیماری‌های طولانی مدت نوجوان
- انتقال فرد به مدرسه و مکان جدید
- مشاهده تبعیض
- مورد تمسخر یا سرزنش قرار گرفتن در جمع
- انتقادها و بهانه گیری‌های مستمر و بی مورد برخی والدین و معلمان
- فقدان مهارت های اجتماعی و …
از نظر روانشناسان شیراز کمرویی و گوشه‌گیری کودکان به این شکل‌ها بروز می‌کند:
بی‌میلی اجتماعی: کودک اشتیاقی برای بازی با همسالان خود (آشنا و ناآشنا) ندارد و زمانی که با کودکان است، ترجیح می‌دهد به تنهایی بازی کند و شیء‌گراست تا مردم‌گرا و نکته مهم این است که در این حالت از تعامل با همسالان ترس ندارد و در صورت اجبار، وارد فعالیت گروهی می‌شود و بخوبی با دیگران تعامل می‌کند.
ناظر و تماشاچی: کودک تمایل دارد با کودکان و همسالان خود بازی کند ولی به دلیل اضطراب اجتماعی، از نزدیک شدن به کودکان اجتناب می‌کند و گوشه‌ای می‌ایستد و فقط نظاره‌گر بازی کودکان می‌شود.
انزوای اجتماعی: کودک نه‌تنها تمایل به تنها بازی کردن ندارد بلکه از بازی کردن با دیگران نیز گریزان است و رفتارهای او از لحاظ بالینی، با خجالت شروع و با خشم و گاهی افسردگی همراه می‌شود.
درمان کودکان گوشه گیر ، درمان گوشه گیری کودکان
درمان گوشه گیری، شیوه های بسیار فراوان و گوناگونی دارد.
معلمان و پدران و مادران در درمان گوشه گیری کودکان نقش به سزایی دارند.
نقش معلمان و پدرومادرها
آن ها باید با صمیمیت و محبت، به تمام تغییرات رفتاری مناسب و موفقیت آمیز آنان توجه کرده، آنان را تشویق کنند.
کودکان را به سوی فعالیت های سازنده در مدرسه و خانه راغب سازند.
به عبارت دیگر، باید کاری به کودک سپرده شود که بتواند با موفقیت از عهده ی انجام دادن آن برآید.
باید با کودک منطقی صحبت شود و بر توانایی ها و نقاط مثبت او توجه و تأکید شود.
باید رفتارهای مطلوب و نامطلوب کودک شناسایی شود.
همچنین به او آموخته شود که چگونه می تواند احساسات خود را از طریق صحیح و سازنده ابراز کند.
عوامل زمینه ساز گوشه گیری نظیر تحقیر و احساس گناه باید از بین برود.
در این مورد، روان درمانی و مشاوره ی فردی و گروهی می تواند برای رفع گوشه گیری مؤثر باشد.
همچنین تغییر وضعیت محیط زندگی، از روش های مفید برای درمان گوشه گیری به شمار می رود.
پدر و مادر و معلمان نیز باید با کودکان گوشه گیر، با ملایمت رفتار کنند.
افزایش مهارت های اجتماعی و اعتماد به نفس در کودکان
بردن کودک به گردش های علمی، تشویق به سخن گفتن در حضور پدر، مادر، دوستان و بستگان و نیز جرئت دادن به او به این معنی که می تواند در برابر جمع سخن بگوید و شرکت دادن او در فعالیت های هنری و ایفای نقش در نمایشنامه ها از جمله کارهایی است که مهارت های اجتماعی دانش آموزان و کودکان را افزایش داده، آنان را در مبارزه با گوشه گیری یاری می دهد.
معلم باید با آنچه کودک قادر به انجام دادن آن است کار خود را در مدرسه آغاز کند و او را به صورت عملی به ارزشمند بودن خویش آگاه و مطمئن سازد. اگر کودک احساس کند که می تواند در انجام دادن امور موفق شود، بر اعتماد به نفس او افزوده می گردد و در می یابد که دیگر به گوشه گیری نیاز ندارد.
نکته : کودکان شاد کمتر گوشه گیر می شوند ، موجبات شادی را برایشان فراهم کنید
اگر کسی بخواهد فرزند خود را نه از طریق رام کردن و خام کردن، بلکه از راه تربیت صحیح و آگاهانه به آزادی، تفکر، استقلال رأی و احساس مسئولیت فردی و اجتماعی هدایت کند لازم است در نهایت متانت و بردباری دورادور و بدون دخالت مستقیم و احیاناً تحمیل کمک خود، او را در راه سخت و ناهمواری که در پیش دارد همراهی کند.
اساس درمان کمرویی و گوشه گیری کودکان عبارت است از :
۱- اجتناب از اشتباهات تربیتی
۲- ایجاد احساس امنیت و اطمینان در کودک
۳- اصلاح پیوند عاطفی ناامن با والدین
۴- تقویت اعتماد به نفس کودک و آموزش مهارتهای اجتماعی
۵- حل مسأله و برخورد با مشکلات
نکات مهم زیر را در حضور کودکان گوشه گیر مد نظر داشته باشید
شما می توانید با الگو برداری از توصیه های زیر ، اختلال و یا بهتر است بگوییم معضل کودکان گوشه گیر را در فرزند خود از بین ببرید و یا به حد اقل برسانید.
نکات درمانی خجالت و کم رویی
۱- در حضور او برچسب کم رویی و خجالتی نزنید و نگذارید دیگران نیز چنین کاری کنند.
۲- هرگز خجالت و رفتار او را دست مایه خنده قرار ندهید و به شوخی کودک را مورد تمسخر قرار ندهید.
۳- حتی کوچکترین حرکت و رفتار مغایر با خجالت کشیدن را مورد تحسین و تشویق قرار دهید.
۴- در کارهای ساده از او کمک بگیرید و صرفنظر از اینکه به درستی انجام می دهد یا نه از او قدردانی کنید.
نکات درمانی مهارت اجتماعی
۱- اگر کودکتان مورد تمسخر یا سخنان نیشدار توسط همسالان خود قرار گرفت، او را حمایت کنید و نشان دهید که ناراحتی او را درک میکنید و در حد درکش توضیح دهید که چنین کاری نشان دهنده نقطه ضعف دیگری است نه او.
۲- دایم به دنبال نکات و رفتار خوب و مثبت او باشید و آنها را بیدرنگ مشخص و تحسین کنید.
۳- اگر در گفت و گویی فرزندتان پاسخ نمیدهد، به جای او جواب ندهید.
۴- هرگز او را با دیگران مقایسه نکنید.
۵- از حمایت بیش ازحد و کنترل فرزندتان جدآ خودداری کنید. باید متوجه مرز بی توجهی با کنترل کننده گی باشید.
نکات درمانی افزایش اعتماد به نفس که روانشناسان شیراز بسیار بر آن تاکید دارند:
۱- جهت ایجاد احساس امنیت در اعتماد کودک محلی دلنشین را برای داستان و قصه گفتن و صحبت های دو نفره مشخص کنید.
۲- جهت تقویت حرمت نفس و اعتماد به نفس کودک فرزندتان را همانگونه که هست بپذیرید و و توقع و انتظار بیش از حد نداشته باشید.
۳- در کارها و فعالیتهای کودک تا زمانی که به مرز درماندگی و منصرف شدن نزدیک نشده است، دخالت نکنید.
۴- تا حدامکان از برانگیخته شدن حس مسابقه و مقایسه در کودک بپرهیزید.
۵- در بازیها هرازگاهی ببازید و نشان دهید که شکست آخرخط نیست، بلکه پلی است به سوی تلاش بیشتر و موفقیت.
۶- هر از گاهی به عمد اشتباه کنید و به فرزندتان نشان دهید که شما هم ممکن است دچار اشتباه شوید و مسئولیت اشتباه خود را میپذیرید.